„… бистро езеро погледниш или планина

сегде божева је хубавина“

– Константин Миладинов, „Т’га за југ“,

И навистина токму овие стихови безвременски ја опишуваат прекрасната  природна  убавина на Македонија, а доколку бараме делче од шареноликиот прекрасен мозаик на македонски крајолици и природни убавини кои најблиску го опишуваат овие стихови е токму Пелистер на планината Баба која на самото свое планинско било ги крие двете природни леднички езера популарно наречени „Пелистерски Очи“, а на своето западно подножје е оградена од брегот на големото природно тектонско Преспанско Езеро во истоимената котлина Преспа.

Планината Баба чиј највисок врв Пелистер (2601 м.н.в.) кој е толку познати прочуен што често со неговотото име се именува и целата планинска верига на која е распослан истоимениот национален парк „Пелистер“ (основан во 1948 година) и воедно е синоним за градот Битола и се она што произлегува од неа, се протега во меридијански правец север – југ помеѓу котлините Пелагонија на исток и Преспа на запад, во југозападниот дел на Република Македонија. Позната и многу посетувана уште одамна во планинарството и туризмот, пристапот до Баба и Пелистер е одличен, со широки и добри асфалтни патишта од градот Битола до најпознатите туристички капацитети во селата Ниже Поле каде има и скијачки терени, Трново, Магарево, Маловишта, хотелот „Молика“, ски-центарот и познатиот планинарски дом во обнова „Копанки“, а исто така пристапноста до падините на Баба од преспанската страна е извонредна со широк и одличен афалтен пат од (Битола) и Ресен покрај источниот брег на Преспанското Езеро почнувајќи од Подмочани на север па преку до Претор, Сливница, Наколец, Љубојно, Брајчино се до Долно Дупени на југ. Исто така, како познат национален парк, планината изобилува со бројни одлично и јасно обележани планинарски патеки, кои се доста посетувани и добро одржувани до битолските планинарски друштва, кои ги има во значителен број и со големо членство.

Малото Пелистерско Езеро со врвот Пелистер во позадината

Благодарение на доброобележаните патеки и сместувачките капацитети, пред се планинарскиот дом Големо Езеро, овие природни убавини на Пелистер се одлична викенд дестинација преку своевиден „Триезерски поход“, каде во два дена имате можност да посетите 3 езера: двете Пелистерски очи и Преспанското езеро и да го искачите врвот Пелистер.

Почнувајќи од месноста Лак Поток над некогашното детско одморалиште „Стрежево“ помеѓу убавите викендички над Нижеполе, патеката води по пределот Дебел Рид, најпрвин меѓу ливади полни со боровинка и разновидна шума составена од брези, лески и борови – молики. За околу час и половина се напушта шумата и се излегува на голата падина со смреки и боровинки од каде крај една занимлива карпа која нуди прекрасен поглед кон целата долина на Сапунчица и Драгор се достигнува до долот на потокот Езерска Река. До овој предел има 3 чешми со бистра, студена и силен дотек на вода. Минувајќи ја Езерска Река покрај добро обележаните и чести зимски маркации столбови се здогледува и стигнува до планинарскиот дом „Димитар Илиевски – Мурато“ сместен на 2218 м.н.в. веднаш до самото Големо Езеро.  До планинарскиот дом исто така може да се стигне пеш или со теренско возило од хотелот „Молика“ преку месноста Јоргов Камен и Малото Пелистерско Езеро по широк земјен пат наречен „француски“ бидејќи е граден уште од времето на Првата светска војна кога тука минувала линијата на познатиот Македонски или Солунски фронт. Овој земјен пат е често посетуван и од љубители на планинскиот велосипедизам и возењето џипови.  Искачувањето до Големото Пелистерско Езеро опфаќа три часовно пешачење.

Сместувајќи се во самиот планинарски дом, кој е грижливо чуван и одржуван и нуди големо удопство и уживање, имате можност во должина и времетраење од околу час и половина искачувајќи се преку гребенот што се испушта од врвот Ветерница веднаш над домот и големото езеро и одејќи по широк, а потоа и потесна планинарска патека да достигнете до Малото Пелистерско Езеро. Уживајќи крај неговите бистри и студени води и бреговите на кои има полно малини и боровинки во летниот период. Од брегот на Малото Езеро ќе го здогледате и врвот Пелистер, до кој води доброобележана патека во времетраење од уште 1,5 час од Малото Езеро преку цик-цак искачување до (под) врвот Широко Стапало и оттаму по широк пат до самиот врв каде се наоѓаат Антените и спомен обележјето за Димитар Илиевски – Мурато на Димев Врв.

Големо Пелистерско Езеро познато и само како Големо Езеро е постглацијално ледничко езеро кое се наоѓа во изворишниот дел на Езерска Река, лева притока на реката Сапунчица, источно од врвот Вртешка, на надморска висина од 2.218 м. Езерото е во рамките на Националниот парк Пелистер. Настанато е со заемно дејство на ерозивните и акумулативните глацијални процеси, во преиздлабениот дел на циркот, кој од јужната и источната страна е заграден со моренски бедем, чија должина изнесува 320 м. Во правец југозапад-североисток езерото е долго 228 м, а најголемата ширина во правец ји–сз изнесува 196 м. Вкупната должина на езерскиот брег изнесува 785,25 м, а во овие рамки тоа зафаќа површина од 42.000 м2. Најголемата длабочина при највисокиот водостој изнесува 17,2 м, додека при најнизок водостој таа е 13,8 м, односно просечната длабочина при среден водостој е 15,5 м според што тоа е трето по длабочина природно езеро, а најдлабоко планинско езеро во Македонија.

Малото пелистерско езеро е постглацијално ледничко езеро кое се наоѓа на планината Баба во рамките на Националниот парк Пелистер. Езерото се наоѓа во изворишниот дел на Црвен Река која е лева притока на реката Сапунчица на северо-источната падина на планината Баба. Сместено е во вдлабнатина – цирк на надморска височина од 2.190 метри веднаш североисточно под самиот Партизански Врв висок 2.349 метри надморска височина. Настанокот на езерото датира во времето на после ледничкиот (пост-глацијалниот) период пред околу 10 до 12.000 години. Малото Пелистерско Езеро зафаќа поввршина од 7.440 m², а неговата најголема должина измерена во правец југ – југо-запад – исток – северо-исток изнесува 144 метри, додека најголемата широчина измерена во правец запад – исток изнесува 73 метри[3]. Најголемата длабочина на езерото при висок водостој изнесува 3,35 метри, а при апсолутно најнизок водостој изнесува 2,35 метри, односно просечаната длабочина изнесува 2,85 метри

Единствената точка од која може во видикот да се здогледаат двете езера се наоѓа веднаш штом се искачи на котата односно сртот над планинарскиот дом на Големото Езеро на патеката која води за врвот Пелистер и Малото Езеро.

Поради својата убавина двете пелистерски езера отсекогаш го привлекувале вниманието на луѓето, па така тие се и предмет на преданија и легенди во македонското народно творештво.  Меѓу народот постои следното предание (легенда) како настанале овие две леднички езера познати како Пелистерски или Горски Очи. Во дамнешни времиња во минатото, на планината Баба под Пелистер живееле братчето Јорго и сестричката Флора кои имале свое стадо овци кое среќни го напасувале по целата планина. Еден ден братчето се изгубило, по што сестрата започнала безуспешна потрага по која започнала непрестајно деноноќно да плаче и жали за својот загубен брат. Плачејќи непрестајно, солзите се слевале во двете вдлабнатини во кои се создале овие езера. Изнемоштена од тага, сестрата пред да почине кога ги видела убавите езера кои се создале им проговорила ако некогаш го видат нејзиниот брат да му пренесат да се измие и напие од нивните води за така таа да го помилува.

За Пелистерските езера пишувал и Ѓорче Петров во своето познато дело Материјали по изучувањето на Македонија каде опишувајќи ја пелистерската планинска верига запишал дека на гребенот Гривата има две мали езера. Поисточното  од нив кое е поблиску до Пелистер, е поголемо, а другото кое е кај понискиот врв е помало (обиколката не му е поголема од 5-6 минути). И двете претставуваат длабоки пропасти исполнети со вода, заобиколени со високи карпести скали. Како што вообичаено бидува со планинските езера, така и за Пелистерските езера постојат разни верувања. Според зборовите на овчарите и тие две езера се без дна. Некои овчари се заинтересирале да ја испитаат нивната длабочина. За таа цел тие три години по ред плетеле едно јаже од коноп, за да го пуштат внатре. На крајот на третата година тие заврзале еден камен на крајот на исплетената врвка. Врвката завршила, а каменот сѐ уште ја оптегнувал и завлекувал. Со тоа овчарите се увериле дека езерата се без дно. Според едно друго верување, тие си имаат за стопан еден голем змеј, кој што живеел и во двете езера, префрлувајќи се од едното во другото. Местните жители веруваат дека изворот кај с.Нисја, кое што се наоѓа на 1 ½ час источно од Воден, потекнува од овие езера. Откритието на тоа, како и на секаде, се должи на овчарите. Некој овчар го испуштил својот кавал во големото езеро, а татко му кој бил воденичар во Нисја го пронашо кавалот на изворот кај тоа село. Поттикнат од тоа откритие, синот во езерото пуштал заклани овни завиени во кожи, кои татко му ги пречекувал на изворот. Неговиот господар кога најпосле ја дознал таа работа го заклал овчарот и го фрлил во езерото и кога еден ден неговиот татко излегол на изворот да чека брав, го дочекал сина си.

Од планинарскиот дом крај Големото Пелистерско Езеро  започнува и води директна добро обележана планинарска патека кон селото Брајчино во Преспа. Патеката започнува во јужен правец по широкиот колски „француски“ пат минувајќи меѓу врвовите Ветерница (2420 м.н.в.) и Мразарник (2235 м.н.в) од каде достигнува близу врвот Голема Грива (2215 м.н.в.) крај кој се наоѓаат уште две мали повремени природни и убави езерца наречени Орлови Бари. Искачувајќи го планинскиот превој – седло веќе се открива првата прекрасна глетка на двете Преспански Езера ширно распослани со Галичица во далечната позадина и простирањето на шумовитиот длабок дол на Брајчинска Река.  Поминувајќи две камени реки, кои се препознатлива природна знаменитост на оваа планина, патеката се  спушта низ малини и ретки брези и грмушки до една карпа со прекрасна глетка кон Преспанското Езеро. Оттука, веќе се навлегува во густата букова шума на долот на Брајчинска Река од каде по уште околу 2 часа се стигнува во Брајчино. Вкупното времетраење на минувањето на патеката од Големото Езеро до Брајчино опфаќа околу 5 часа пешачење, кое на места треба да биде внимателно заради климавите камења кои се минуваат, но во секој случај се оди по одлично обележана патека исполнета со прекрасни глетки и предели.

Достигнувајќи до Брајчино потонато во зеленило и шаренило од јаболкници и овоштарници веќе започнува асфалтен пат до соседното Љубојно, село со ретка и убава специфична староградска архитектура на куќите, поради дологодишната вековна печалбарска традиција на неговите жители кои ги носеле најновите трендови во своето место. Оттука веќе се простира ширната Преспа со многубројните плажи почнувајќи до Маркова  Нога под Долно Дупени, обновените супермодерни плажи во Сливница па се до Претор, каде крај водите на Преспа може да го крунисате овој прекрасен поход и да потоне вашиот поглед во глетките на овие македонски убавини кои, да се вратиме на стиховите на Миладинов од почетокот, „ја греат душата“!

#УживајВоМАКЕДОНИЈА